بررسی ترکیبات ابهام‌‌زا در اشعار نظامی و بیدل

نظامی گنجوی و بیدل دهلوی، دو شاعر برجستۀ سدۀ ششم و دوازدهم هستند که به نوآوری مشهورند. در سطح زبان اشعار این دو شاعر، عناصر متعدد ابهام‌‌زا دیده می‌شود. یکی از مهم‌‌ترین این عناصر، «ترکیبات ابهام‌‌زا»ست. ترکیبات ابهام‌‌زا، واژه‌‌های مرکبی هستند که از هم‌نشینی دو یا سه تکواژ تشکیل می‌شوند و در محور افقی زبان به صورت یک واحد معنایی عمل می‌‌کنند. بیشتر پژوهشگران، ساخت ترکیبات ابهام‌‌زا و خاص را در انحصار شاعران سبک هندی می‌‌دانند. در این مقاله، ترکیبات ابهام‌‌زا و خاص نظامی با ترکیبات ابهام‌‌زای بیدل، مقایسه و بررسی شده‌است. برای تحلیل ساختار و بیان معنی ترکیبات ابهام‌‌زا، این ترکیبات با توجه به «هستۀ معنایی» و «روابط نحوی» ترکیب بررسی شده‌‌اند. هدف مقاله، نشان دادن وجود ترکیبات ابهام‌‌زا در دو دورۀ ادبی متفاوت و رفع ابهام این نوع ترکیبات است. نتیجۀ پژوهش بیانگر آن است که بسیاری از ترکیبات ابهام‌‌زا، در ژرف‌‌ساخت یک جملۀ کامل با روابط نحوی و معنایی هستند و همچنین ساخت ترکبیات خاص و ابهام‌‌زا منحصر به بیدل و شاعران سبک هندی نیست.